ÖNSÖZ
Herhangi bir ilacın reçeteye yazılması hekim için her geçen gün daha karmaşık ve tehlikeli bir hal almaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden birisi piyasaya devamlı olarak yeni ilaç moleküllerin sürülmesi ve bunların yeterince tanınmadan sağaltım alanında kullanılmasıdır. Diğer yandan yıllardan beri kullanılmasına karşın eski ilaçlar konusunda elde edilen yeni bilgiler, bunların farmakolojik özellikleri ile ilgili bilgilerimizin ne kadar yetersiz olduğunu göstermektedir.
Farmakoloji alanındaki bu gelişmeler her ilacın özelliklerinin tümünün gereği gibi akılda kalmasını güçleştirmektedir. Son yıllarda ülkelerarası haberleşme ve ulaşım olanaklarının artması ülkemizde bulunmayan ilaçların da teminini kolaylaştırmış, böylece bilinmesi gereken ilaç isimleri ve özellikleri daha da fazlalaşmıştır. Türkiye’de ve diğer ülkelerde devamlı artış gösteren spesialite sayısı ve yeni ilaçların bunlara eklenmesi karşısında belli bir ilacın seçimi sorun olmakta, aynı bir ilacın değişik piyasa isimleri taşıması bunların etkin maddelerinin isimlerinin anımsanmasını zorlaştırmaktadır. Bunun yanında benzer hastalıklarda etkin çok sayıdaki ilaçların varlığı, uygun ilacın seçiminde bunların ayrıntılarının hekim tarafından daha da iyi bilinmesini gerektirmektedir.
Gerçekten ilaçların farmakolojik özellikleri, endikasyon ve kontrendikasyonları kadar farmakokinetiği, etki mekanizması, pozolojisi, yan etkileri ve diğer özellikleri de bir ilacın hangi hastalıkta, ne zaman ve nasıl uygulanacağının bilinmesi yönünden vazgeçilmez bilgilerdir. Bu bilgilere yeterince önem verilmemesi sağaltımın başarısız kalabilmesi yanında hasta için ölüme kadar varabilen tehlikeler oluşturabilmektedir. Ayrıca ilaç etkilerini arttırması veya yok etmesi açısından iki veya daha fazla ilacın birarada kullanılması ile oluşan etkileşmelerin bilinmesi, klinik seyir şurasında görülebilecek değişikliklerin yorumlanması için çok yararlı bilgiler olarak kabul edilmelidir.
Bu kadar çok sayıda ilacın jenerik ve piyasa isimlerinin tüm özellikleri ile birlikte bilinmesinin veya anımsanmasının güçlüğü yanında, bu bilgilerin arandığında kolaylıkla bulunabilir şekilde kitaba aktarılmasında güçlüğü ortadadır. Aynı bir ilacın değişik farmakolojik etkilerinin bulunması bunların farmakolojik yönleriyle sınıflandırılmasını engellemektedir. Bu engeli ortadan kaldırmak, spesialite veya jenerik isimlerin çabucak anımsanmasını ve okuyucuya ilaçların özellikleri konusunda istediği bilgiyi kolaylıkla bulabilmesini sağlamak amacıyla ilaçların jenerik ve spesialite adlarının harf sırasına göre dizilmesinin daha yararlı olacağı düşünülmüştür. Genel konular da aynı alfabetik dizine sokularak yerleştirilmiştir. Böylelikle kitabın içinde yer alan her konunun istendiğinde yeniden gözden geçirilmesi ve isimlerin anımsanması kolaylaşmıştır. Okuyucuyu (bkz-bakınız) işaretiyle ilgili yerlere göndermek, arzu edilen konuda daha fazla bilginin yine kolaylıkla sağlanabilmesi amacıyla yapılmıştır.
İlaçların jenerik isimleri “Dünya Sağlık Örgütü”nün önerdiği “uluslararası ortak isim’ 1er benimsenerek ve türkçeleştirilerek yazılmıştır. İlaçların, çoğu zaman klinik ve sağaltımsal anlam taşımayan kimyasal formül ve yapısal isimlerine yer verilmemiştir. Ancak bazı kimyasal gruplar sağaltımda (örneğin benzodiazepinler) veya zehirlenmelerde (örneğin barbitüratlar) önem taşıdığından bunlar ayrıca genel özellikleri ile ele alınmıştır.
İlaç spesialite isimlerinin yanında üretildiği ilaç fabrikası veya firmasının bildirilmiş olması tamamen propaganda dışı ve sadece gerekli olduğu içindir. Ülkemizde bulunmayan ve fakat belli bir etkinliğe sahip olduğu genelde kabul edilen ilaçlar için, temin edilebilirliğe kolay olan ülke veya sadece o ülkede bulunması nedeniyle yalnız bu ülkenin adı spesialite isminin yanında verilmiştir.
Bu kitapta esas olarak psikotrop ilaçlar ele alınmıştır. Daha çok nöroleptik, anksiyolitik, antidepressif, noonaleptik ve halüsinojen ilaçların ele alındığı bu farmakolojik grup içine ilgileri nedeniyle hipnotik, antiparkinsoniyen ve antiepileptik ilaçlar da sokulmuştur. Bilindiği gibi hangi branştan olursa olsun hekimlerin hemen tümü bu grup ilaçları biraz da çağımızın gereği olarak sağaltımda kullanmak durumundadırlar. Olanak bulunursa diğer grup ilaçlar önümüzdeki yıllarda ayrı ayrı ele alınarak aynı şekilde hekimlerin ve ilgililerin istifadesine sunulmaya çalışılacaktır.
Bu yapıtın amacı, öğrenim sırasında öğrenciler ile günlük yaşamda pratisyenler, psi- kiatristler ve diğer tıp dallan uzmanlarının, eczacıların veya ilaçla ilgili diğerlerinin sorularına kolayca yanıt bulabilmelerini sağlamaktır. Kitapta günlük ilaç kullanımında bunlarla ilgili gerçek bilgilerin tam ve pratik bir şekilde sunulmasına çalışılmıştır. Hazırlanmasında yararlanılan kaynakların olabildiğince son yıllara ait ve bilimsel olmasına çalışılmış ve çok sayıda literatürden yararlanılmıştır. Kitabın diziliş şekli ve literatür sayışımın çokluğu bunların teker teker ele alınarak kaynakça şeklinde bildirilmesine imkân vermemiştir.
Kuşkusuz bu yapıt birçok noktalarda eksiktir. Oluşması için sarf edilen güç, büyük olasılıkla aranılan ve bekleneni bütünüyle gerçekleştirememiştir. Her geçen gün yeni bilgilerin çığ gibi eklendiği bu bilim dalında bu gerçek doğal karşılanmalıdır. Bütün dikkat ve özverimize rağmen gerek bilgilerin derlenmesi, gerek yazılması ve gerekse de basımı sırasındaki düzeltmelere karşın bilerek veya bilmeyerek gözden kaçan eksiklikler ve hatta yanlışlar olmuştur» Bunların düzeltilmesi için okuyucularımızın yapacağı uyarı ve yorumlar bizim için en büyük destek ve sevinç kaynağı olacaktır.
Kitapta ele alman ilaçlar gerek spesialite gerekse de jenerik isimlerine göre alfabetik sıra içinde dizilmiştir. İlaçların jenerik adı altında görülen isimler ülkemizde bulunan spesialitelerdir. ülkemizde bulunmayan ilaçların jenerik adları altında, temin edilebilmesi kolay olabilecek bir ülkedeki spesialite adı verilmiştir. Spesialite isimleri yanında bildirilen bu ülkelerin tanınması için, uluslararası trafik sembolleri kullanılmıştır, (örneğin TR: Türkiye; F: Fransa gibi). Genel özellikleri ile ele alınan farmakolojik gruplar yine harf sırasına göre dizilmiştir. Jenerik ilaç isimleri altında, elde edebildiğimiz kaynaklar ölçüsünde o ilacın farmakolojik, farmakokinetik özellikleri, etki mekanizması, pozolojisi, kullanıldığı durumlar, kullanılmaması gereken durumlar, yan etkiler, sağaltımda dikkat edilecek durumlar, etkileşmeler ve olası bir yüksek doz alınması durumunda oluşacak klinik zehirlenme belirtileri ile bunun sağaltımında uygulanabilecek yöntemler bildirilmiştir.
Bu kitap yayınlanabilmişse bunda eşim ve çocuklarımın maddi ve manevi büyük özverileri söz konusudur. Kendilerine burada teşekkürü bir borç bilmekteyim. Kitabın daktilo edilmesinde ve düzeltmelerde en büyük sıkıntıyı çeken, gösterdiği ilgi ve dikkat ile beni daima destekleyen Fatma Songun başta olmak üzere, bütün çalışma arkadaşlarıma ayrı ayrı teşekkür ederim.
Kitabın hazırlanmasında katkılarıyla destek olan başta Ciba – Geigy ve Sandoz olmak üzere tüm ilaç firmalarına ayrı ayrı şükranlarımı sunarım.
Kitabın kapak düzeninin belirlenmesi ve gerçekleştirilmesi konusunda görüşleri ile katkıda bulunan Doç. Dr. Ayhan Tokbaş ile çizimi yapan Mehmet Güven’e ; kitabın basımı konusunda yardımlarını hiçbir zaman unutamayacağım Mas Ambalaj San. A.Ş. Kayahan Acargil ile Mehmet Beygo ve dizgide gösterdiği titizliğe şükran borçlu olduğum Figen Çilek ve tüm matbaa mensuplarına ayrı ayrı teşekkür ederim.
İzmir, Şubat – 1985
Dr. Işık TUĞLULAR
